Λωτρεαμόν: Άσματα του Μαλντορόρ – Eγκώμιο Mιας Mεταμόρφωσης, Bijoux de kant

–

«Ωστόσο δεν παραπονιέμαι. Δέχτηκα τη ζωή σαν τραύμα, κι απαγόρευσα στην αυτοκτονία να θεραπεύσει την ουλή.
Θέλω να βλέπει ο Δημιουργός, την κάθε στιγμή της αιωνιότητάς του, εμένα , το χαίνον ρήγμα.
Είναι η ποινή που του επιβάλλω. Τα άλογα δεν πρέπει ν’ ακούσουν αυτά που λέμε.

Θα μπορούσαν ίσως και να μας καταλάβουν αγαπημένε γυιε του ωκεανού.
Κακό δικό τους –γιατί θα υπέφεραν ακόμα πιο πολύ!
Τα άλογά μας, κάλπαζαν κατά μήκος της όχθης, σα να δραπέτευαν απ’ το βλέμμα του ανθρώπου»

Λωτρεαμόν

–

–

Το βασικότερο έργο του Λωτρεαμόν, τα «Άσματα του Μαλντορόρ», 6 πεζόμορφα ποιήματα για την ακρίβεια, είναι ένα παραληρηματικό καλειδοσκόπιο ιδεών και εικόνων. Ήταν επόμενο οι Σουρεαλιστές των αρχών του 20ου αιώνα να χαιρετίσουν αυτόν τον «καταραμένο» ποιητή των τελών του 19ου αιώνα ως πρόδρομο και προφήτη τους, αφού το έργο του μοιάζει να είναι η κοιτίδα των αισθητικών τους αρχών.

Το ίδιο το κείμενο χαρακτηρίζεται από τον εσμό και πλούτο των ιδεών του, τη ρηξικέλευθη χρήση της γλώσσας που σπάει τους κώδικες της λογικής και του αφηγηματικού ειρμού, την πρωτόλεια εφαρμογή αφηγηματικών τεχνικών που θα γίνουν στη συνέχεια ο καταστατικός χάρτης της μοντέρνας γραφής, καθώς και από μία σχιζοφρενικά και εκρηκτικά εκθαμβωτική εικονοπλασία. Εικονοκλάστης και εικονοπλάστης αυτόχρημα, Λωτρεαμόν δεν ακροβατεί μόνο ανάμεσα στο παλιό και στο νέο. Καθόλη την περιπέτεια της γραφής αυτών των πεζών ασμάτων, γιατί η γραφή γίνεται μια αυτούσια περιπέτεια πάνω στα χαρτιά του Λωτρεαμόν, ο ποιητής παραπαίει στο μεταίχμιο καταστάσεων, ιδεών, συναισθημάτων, παθών και επιθυμιών, καθώς προσπαθεί να πορευτεί μέσα από τον δαίδαλο του ίδιου του μυαλού. Χωρίς να καταλήγει πουθενά, το έργο καθαυτό μπορεί να χαρακτηριστεί, σύμφωνα και με την επιτυχημένη παρατήρηση του Στ. Πασχάλη, ένα «εν δυνάμει ποίημα», ένας λόγος που διαρκώς τείνει προς το υπερβατό και προς ένα ανέφικτο ιδεατό που ποτέ δεν μοιάζει να συγκεκριμενοποιείται.

a photograph of Marino Marini’s sculpture «Dancer» –

Επειδή το ίδιο το έργο βρίθει μοτίβων, θεμάτων, ιδεών, συμβόλων και εικόνων, συνθέτοντας ένα χαοτικό μείγμα χωρίς εμφανή προσανατολισμό, ήταν αδήριτη ανάγκη να αλιεύσουμε από τα μαύρα νερά αυτής της ανήσυχης ποιητικής ένα συγκεκριμένο μοτίβο που ως άξονας του δικού μας αντιπροσωπευτικού έργου θα αντανακλούσε πιστότερα το πνεύμα του δημιουργού. Ταυτόχρονα όμως, η επιλογή και ανασύνθεση των αποσπασμάτων του έργου γύρω από αυτόν τον κεντρικό άξονα κατέληξαν συν τω χρόνω να διαμορφώσουν ένα κείμενο αυτούσιο και αυτοδύναμο, ικανό να σταθεί και ανεξάρτητα απέναντι στην αρχική του προέλευση, συμπυκνώνοντας και διαρθρώνοντας δομικά την ουσία της λωτρεαμονικής ποιητικής.

Πιο συγκεκριμένα, ο άξονας που επιλέχθηκε ήταν η ιδέα της μεταμόρφωσης, μιας εν δυνάμει ποθητής μεταμόρφωσης, όπως αυτή προκύπτει ως ανάγκη και ιδανικό μέσα από την διάδραση και διαπάλη του Εγώ με τον Άλλον, το Έτερο, το οποίο έτερο όμως νοείται και σημασιοδοτείται ως ένα βαθύτερο δυνητικό υπέρτερο Εγώ, ίσως ένας νιτσεϊκό υπεράνθρωπος, ο οποίος, αποτροπιασμένο από την ανεπάρκεια και αποτυχία του ανθρώπινου είδους να ολοκληρώσει την αριστοτελική του εντελέχεια, ήτοι τον προορισμό του να γίνει τωόντι Άνθρωπος, αποφασίζει να συμφιλιωθεί με την επαχθέστερη φύση του, να κατέλθει στο επίπεδο των ζώων, των βαθύτερων ενστίκτων, προκειμένου από αυτό το ναδίρ της εξέλιξης, έχοντας συνθηκολογήσει με την ειδεχθέστερη όψη του, να αφυπνιστεί από τη λανθάνουσα κατάσταση στην οποία ησυχάζει, να περάσει από διάφορα στάδια δοκιμασιών και εντέλει να χειραφετηθεί ως ένα νέο πλάσμα.

Το αν επιτυγχάνεται ο επιδιωκόμενος σκοπός, αν τελικά πραγματώνεται η μεταμόρφωση και αν αυτή η μεταμόρφωση δεν είναι τελικά κάτι παραπάνω από την αφύπνιση μίας οξύτερης συνειδητότητας, αυτά παραμένουν ένα ζητούμενο στην κρίση του θεατή. Τελικά, ο ήρωας-Λωτρεαμόν μεταμορφώνεται από ερπετό σε ένα κομψό πετούμενο ή μαθαίνει να αποδέχεται την κατάρα μιας μοίρας που διαρκώς ψάχνει ως επάρατη ευλογία που τον κρατά σε εγρήγορση ως προς την ουσία της ανθρώπινης συνθήκης;

Σ’ αυτήν τη σκηνική εγκατάσταση που δεν είναι άλλο από τάφος και κλίνη της αγωνιούσας ζωής, ο μοναδικός ήρωας ερμηνεύει την περιπέτεια μιας τραγωδίας σε διαρκή κίνηση, οριοθετώντας ο ίδιος της φάσεις της, μετακινούμενος ανάμεσα στα πάθη, τα συναισθήματα και τις ιδέες του, όπως ανάμεσα στα στάδια μια χημικής αντίδρασης. Ο ίδιος ο Λωτρεαμόν, με πολλαπλές επιρροές από τον Όμηρο και τον Δάντη, πρέπει να είχε επηρεαστεί και από την εσωτερική φιλοσοφία της εποχής του. Ως εκ τούτου, η κίνηση του ήρωα αποτυπώνει στον χώρο την πορεία μιας αλχημιστικής μεταστοιχείωσης όπου, όπως διαβάζουμε στα κείμενα της εποχής, αν κάτι θέλει να ανέλθει πρέπει πρώτα να κατέλθει, να συμφιλιωθεί με το σκότος μέσα του, προκειμένου αυτό το σκότος να μεταμορφωθεί σε φως:

«Θα ανέβει τότε από τη γη στον ουρανό και στη συνέχεια θα κατέβει και πάλι στη γη,
όπου και θα συλλέξει τη δύναμη των ανώτερων και κατώτερων πραγμάτων.
Έτσι θα αποκτήσεις τη δόξα όλου του κόσμου και το σκοτάδι θα φύγει μακριά σου.»

(Tabula Smaragdina, αλχημιστικό κείμενο του 14ου αι.).

Παράλληλα, το νερό παίζει βασικό ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας ως υλικό που κυοφορεί τα όνειρα, ως στοιχείο και αγωγός ζωής, αλλά και ως σύμβολο δημιουργικής γόνιμης ρευστότητας.

Lautréamont – Maldoror
Eγκώμιο Mιας Mεταμόρφωσης10 παραστάσειςΊδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης
Υπόγειο Γκαράζ
26/9 – 7/10Μια παράσταση της Bijoux de Kant
βασισμένη στα «6 Άσματα του Μαλντορόρ» του Κόμη του Λωτρεαμόν

Διάρκεια:	50 λεπτά
Παραγωγή:	Bijoux de Kant

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Μετάφραση:	Στρατής Πασχάλης
Σκηνοθεσία – Σκηνογραφία:	Γιάννης Σκουρλέτης
Μουσική:	Κώστας Δαλακούρας
Προσαρμογή Κειμένου – Δραματουργία:	Γιώργος Λαγουρός
Γλυπτική:	Περικλής Πραβήτας
Βοηθός Σκηνοθέτη:	Σαμψών Φύτρος
Καλλιτεχνική Διεύθυνση:	Αλέξιος Παπαζαχαρίας
Ερμηνεία:	Κρις Ραντάνοφ